Auteur

Hans Ragnar Mathisen (1945-), zijn Samische naam is Elle-Hánsa en jij is ook bekend als Keviselie. Hij is een Samische multikunstenaar, zowel beeldend kunstenaar als schrijver. Al meer dan 50 jaar creëert hij kunstwerken en beelden die geworteld zijn in de Samische en Noorse realiteit. Hij is vooral bekend om zijn werk met het maken van een kaart van Sápmi en later 21 kunstzinnig vormgegeven kaarten van Sápmi/Noord-Noorwegen met Samische plaatsnamen. Daarnaast heeft hij zich ingezet voor het behoud en de ontwikkeling van de Samische runentrommel en de symboliek ervan.

In 2017 nam hij deel aan Documenta 14 in Athene en Kassel. Zijn werk omvat schilderijen, aquarellen, tekeningen, grafiek, fotografie, leerbewerking en boekbinden. Als schrijver heeft hij verschillende eigen werken gepubliceerd en heeft hij bijgedragen aan vele andere boekuitgaven. De rechten van inheemse volkeren, zowel binnen als buiten Noorwegen, staan centraal in zijn uitgebreide organisatorische werk. Hij heeft zich zowel lokaal, nationaal als internationaal ingezet als bruggenbouwer.

Mathisens familie komt uit Vestertana in Oost-Finnmark. Na de Tweede Wereldoorlog waren de leefomstandigheden er zwaar, met veel ziekte, waaronder tuberculose. Op anderhalfjarige leeftijd werd ook Mathisen besmet. Hij werd van plaats naar plaats verplaatst in Finnmark en op vierjarige leeftijd overgebracht naar het Kystziekenhuis in Tromsø, waar hij meer dan zeven jaar verbleef. Dit was een ingrijpende periode in zijn leven. In het gedicht 2.693 dagen en nachten verwoordt hij enkele van zijn ervaringen. Door ziekte in zijn ouderlijk huis kon hij niet terugkeren naar zijn familie en werd hij geplaatst in een pleeggezin in Tromsdalen, waar hij 12 jaar verbleef.

In 1997 erfde Mathisen het huis van zijn pleegouders en bouwde het om tot atelier en woning. Hier heeft hij sindsdien gewoond en gewerkt, met uitzicht op de Tromsdalstinden/Sálašoavi, de heilige berg, die een belangrijke inspiratiebron is voor zijn kunst.

Mathisen studeerde kunst aan de Staatsacademie voor Ambacht en Kunstnijverheid (SHKS) in Oslo (1971–1973) en vervolgde zijn studie aan de Staatskunstacademie in Oslo (1973–1979). Daarnaast volgde hij tussen 1985 en 1987 studies aan de Universiteit van Tromsø.

Sinds 1974 maakt Mathisen Samische kaarten. In 1975 creëerde hij een gedetailleerde kaart van Sápmi (het land van de Samen), met meer dan 900 historische Samische plaatsnamen, kleurrijke illustraties en kunstzinnige details.
Daarna ontwierp en publiceerde hij 21 kaarten van verschillende regio’s binnen Sápmi. Deze kaarten zijn artistiek vormgegeven, waarbij alle plaatsnamen in het Samisch worden weergegeven. Dit heeft bijgedragen aan het behoud en de correcte plaatsing van Samische plaatsnamen op kaarten. Tegelijkertijd zijn deze kaarten een manifestatie van de Samische aanwezigheid in het noorden sinds oude tijden.

Een voorbeeld hiervan is de kaart van Divtasvuodna (Tysfjord), die meer dan 1000 plaatsnamen in het Lulesamisch bevat. Een ander voorbeeld is Lottid Sullot, Hovli ja Voriª Vuovlá (Noord- en Zuid-Fugløy), die is geïllustreerd met zeevogels. Deze kaart bevat een lijst met 63 Samische namen van zee- en watervogels, naast hun Latijnse en Noorse benamingen. In 1996 resulteerde een samenwerking met Samuli Aikio en Anders Henriksen in de publicatie van de Sami Atlas.

Mathisen was medeoprichter en actief lid van de Masi-groep, een Samische kunstenaarsgroep in het dorp Masi, waar hij twee jaar woonde. Deze groep vertegenwoordigde een nieuwe en moderne richting in de Samische kunst. De politieke bewustwording en activisme van de jaren 70, met name de Alta-conflict, waren bepalend voor een nieuwe zelfbewustheid rond Samische cultuur, identiteit en kunst.

De Samische runentrommel (runebom) speelde een centrale rol in de oude Samische cultuur. Elke trommel was versierd met traditionele symbolen en motieven. Van 1995 tot 2004 creëerde Mathisen een reeks van 31 houtsneden met traditionele Samische runentrommels. Hiermee bracht hij oude Samische cultuur opnieuw onder de aandacht. Veel van deze ontwerpen zijn later gebruikt in moderne kunst en contexten.
Hij bleef zich ontwikkelen en maakte nog eens 50 nieuwe trommelbeelden in aquareltechniek. Tot op heden omvat zijn serie Samische trommels 85 kunstwerken: 35 houtsneden en 50 aquarellen.

De beroemde Samische multikunstenaar Nils Aslak Valkeapää schreef in 1998 een boek over Mathisen, Hans Ragnar Mathisen, ELLE HÁNSA, KEVISELIE, uitgegeven door DAT Forlag. Dit 160 pagina’s tellende boek geeft een visuele introductie in Mathisens werk en zijn verbinding met de Samische cultuur.
Kunsthistorica Hanna H. Hansen publiceerde in 2007 het boek Fortellinger om samisk kunst (Verhalen over Samische kunst). Hierin wordt Mathisen gepresenteerd met zijn grafische werk Strijd (1995), zijn kaarten met Samische plaatsnamen en zijn werk met Samische trommels. (bron: Store Norske Leksikon)

Publicaties

Overzicht publicaties (met vertalingen):

2021, Hans Ragnar Mathisen/Keviselie/Elle-Hánsa terra cognita [catalogus]
2014, Stedet for kunst
1996, Sámi atlas : geográfalaš ja historjjálaš kárttat
1996, Romsa, Samisk kultur i Tromsø-området.
1991, Sámi kulturmuittut: báikenammačoaggima giehtagirji / Samiske kulturminner: håndbok i stedsnavnregistrering
1991, Sámi kulturmuittut / Samiske kulturminner. Håndbok i stedsnavnregistrering
1983, Ikke ingenting : et teaterstøkke i tre akte
1982, Eallima govat : muorravajusat ja divttat: The circle of life, 1982
1981, Luleju: Luleju , 1981

Het overzicht van de originele publicaties is niet per se compleet. Ik streef om praktische redenen geen volledigheid na.

Vertalingen